Zapewne nie raz spotkaliście się z tzw. zielonym nalotem🦠, przez który na jeziorze jest bezwzględny zakaz wchodzenia, a w koło unosi się nieprzyjemny zapach. Czy wiecie o tym, że od co najmniej 60 lat proces ten znacznie postępuje i stanowi jeden z największych problemów środowiskowych na całym świecie❓🧐 Dzisiejsza #Hydrociekawostka podpowie, dlaczego tak się dzieje❗️
Na wstępie wyjaśnijmy pojęcie samej eutrofizacji. Nazwa tego zjawiska pochodzi z greckiego „eu” oraz „tropy” i oznacza dosłownie „dużo pożywienia”. Eutrofizacja jest to proces wzrostu produktywności biologicznej ekosystemu na skutek wzbogacania wód w substancje odżywcze. Innymi słowy, eutrofizacja to przeżyźnienie środowiska wodnego. Zjawisko eutrofizacji 🦠jest procesem naturalnym, jednak w skutek działalności człowieka dochodzi do jego intensyfikacji, co powoduje tzw. eutrofizację kulturową (antropogeniczną). Poprzez napływające do zbiorników wodnych 💦związki biogenne, takie jak azotany czy fosforany, znacznie zwiększa się dostępność substancji pokarmowych w wodzie, czego skutkiem jest zakwit fitoplanktonu, a w rezultacie znaczne ograniczenie lub zużycie tlenu😩. Wówczas wszystkie właściwości wody, takie jak zapach, odczyn pH, barwa, czy mętność ulegają zmianie. W górnej warstwie wody następuje także znaczne zmniejszenie stężenia tlenu, natomiast w warstwach głębszych tworzą się warunki beztlenowe. Takie warunki powodują stopniowe wymieranie ryb🐟 i pozostałych organizmów, a w zbiorniku zaczynają dominować organizmy beztlenowe.
Największą część wśród źródeł antropogenicznych zajmują te pochodzące z działalności rolniczej🚜, stanowiąc niemal połowę całego ładunku azotu i ok. 35 % fosforu, który rzekami trafia do Morza Bałtyckiego❗️ #biogeny #eutrofizacja
Użytki rolne 🌿stanowią ok. 60% powierzchni naszego kraju. Niegdyś rolnictwo opierało się jedynie na zrównoważonej uprawie. Z uwagi na optymalną liczbę zwierząt hodowlanych🐔🐄, liczba nawozów naturalnych nie odnotowywała nadwyżki. Sytuacja zmieniła się w drugiej połowie XX wieku. Liczba nawozów naturalnych, z uwagi na dużą liczbę zwierząt hodowlanych rosła, a dodatkowo rozpowszechniono stosowanie nawozów sztucznych. W rezultacie nadwyżki związków azotu i fosforu zaczęły spływać do rzek🫠, a następnie do Bałtyku i stanowią obecnie 50% substancji biogennych, które się do niego dostają❗️
Jednym z rozwiązań na ograniczenie spływu substancji biogennych, oprócz utrzymywania śródpolnych oczek wodnych💧 lub lepszy, nieco bardziej precyzyjny dobór dawek nawozowych na pola uprawne🌿, są strefy ekotonów. Są to roślinne pasy przejściowe (buforowe) pomiędzy lądem a wodą, których utrzymywanie oraz odtwarzanie pozwala na wychwytywanie mineralnych i organicznych związków azotu i fosforu. Dzięki procesom biologiczno-chemicznym zachodzącym w glebie, roślinach, a także w wyniku działalności organizmów żywych, następuje w nich redukcja📉 związków biogennych przechodzących do wód gruntowych i powierzchniowych. Elementem wzmacniającym skuteczność roślinnych stref ekotonowych są ściany denitryfikacyjne (gdzie bakterie🦠, mając wystarczająco dużo węgla, w warunkach beztlenowych zmniejszają ilość azotanów rozpuszczonych w przepływającej wodzie gruntowej, redukując je do gazowych form azotu) i bariery biogeochemiczne (narzut kamienno-wapienny🪨, gdzie formy fosforu rozpuszczalne w wodzie gruntowej ulegają wiązaniu do form nierozpuszczalnych).
Jednym z przykładów zbiornika, gdzie zjawisko eutrofizacji pojawia się cyklicznie jest Zalew Sulejowski 💧na rzece Pilicy, zlokalizowany w województwie łódzkim. Wody Polskie zrealizowały tu projekt badawczy #EKOROB „Ekotony dla redukcji zanieczyszczeń obszarowych” (LIFE08 ENV/PL/000519), w ramach którego skonstruowano 4 demonstracyjne strefy ekotonowe w zlewni bezpośredniej zbiornika, a także opracowano „Program działań dla ograniczenia zanieczyszczeń obszarowych dla zlewni Pilicy powyżej Zbiornika Sulejów”.
Dodatkowo, Wody Polskie💧 są Beneficjentem Koordynującym w projekcie pt.: „Wdrażanie Planu gospodarowania wodami w dorzeczu Wisły na przykładzie zlewni Pilicy” IP LIFE PL Pilica Basin CTRL #LIFEPilica, ze szczególnym uwzględnieniem Zbiornika wodnego Sulejów. Istotnym elementem projektu jest praktyczne wykorzystanie ekohydrologicznego🫶 podejścia do zlewniowego zarzadzania wodami, jak również promocja rozwiązań opartych na przyrodzie☘️ (ang. nature-based solution, NBS) m.in. dla ograniczania presji rolniczej, jak i adaptacji miast do zmian klimatu.
📸 AdobeStock: Janusz Lipiński
#WodyPolskie #Eutrofizacja #GospodarkaWodna
Źródło: Wody Polskie
